Prof. Dr. Selva Demiralp
Koç Üniversitesi Öğretim Üyesi
24 Ağustos tarihli toplantı, 28 Temmuz’da Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’na (TCMB) eklenen üç yeni lider yardımcısının birinci toplantısı, birinci imtihanıydı. Toplantı öncesi hakim olan 2,5 puanlık artış beklentisinin epey üzerinde 7,5 puanlık faiz artışı geldi.
Yeni takımın farkı
Yeni grup TMCB’nin son iki toplantıda attığı adımları gereğince şahin bulmadığını net bir halde gösterdi. Fakat temel maharet faiz artışlarına sıcak bakmayan Cumhurbaşkanı’nın ikna edilebilmiş olmasıydı.
İlave olarak Enflasyon Raporu’nda ve raporun sunumda kusurlu bulduğum iki bahiste düzeltme geldi.
Birincisi enflasyon raporunda ilan edilen %58’lik 2023 yıl sonu varsayımının düşük kalacağı karar metninde not edildi. Koç Üniversitesi’nden grup arkadaşlarımla yaptığımız kestirimler de yıl sonu enflasyonunun 70’ler civarında olduğuna işaret ediyor.
İkinci düzeltme enflasyon raporunun sunumunda verilen yanlışlı bir iletinin düzeltilmesiydi. Sunumda Haziran ve Temmuz aylarında siyaset faizi artarken mevduat faizlerinde görülen düşüş dilek edilen bir sonuç üzere sunulmuştu. Halbuki bu durum sıkılaştırıcı para siyasetinin gayeleri ile çelişiyordu.
Hafta başında gelen KKM kararları ve sonrasında verilen sinyallerle netleşti ki yeni grup de mevduat faizlerinin düşmesindeki çarpıklığı kabul ediyor ve mevduat faizlerinin düşmesini istemiyor.
Kararda sıradışı olan neydi?
Uzun bir sıkılaştırma döngüsüne başlayan merkez bankaları yola “yüksek dozda” faiz artışları ile başlayıp kademeli olarak “düşük doza” yanlışsız devam ederlerse bunun iki avantajı olur:
- Para siyaseti 6-18 aylık bir gecikme ile tesirini gösterir. Bu sebeple baştan yüksek dozda verilen ilacın tesiri daha süratli sisteme girer
Oysa TCMB 6,5 puan ile başladığı artışlarının dozunu evvel 2,5’e düşürdü sonra 7,5’e çıkardı. Bu halde tedavi devam ederken doz artırımı yaparsanız “durum Merkez Bankası’nın sandığından da kötüymüş” izlenimi yaratıp enflasyon beklentiyi tetikleyebilirsiniz.
Merkez Bankası son kararıyla bu riski aldı. Hatta bir adım daha ileri giderek piyasalardan evvel 2023 enflasyon iddiasını kendi eliyle üst revize etti (daha doğrusu enflasyon raporundaki üst banda işaret etti).
Ama bu dobralığına karşılık piyasalardan istediği şuydu: Bana inanın, bu seneyi kayıp yıl olarak düşünün. Attığımız tohumlar 2024’de eser vermeye başlayacak. Enflasyon raporundan 2024 için koyduğumuz %33 enflasyon gayesine inancın ve ileriye yönelik fiyatlamalarınızı bu sayıya nazaran yapın.
Zamanlama daha güzel olabilir miydi?
Bu hafta evvel KKM uygulamasındaki değişiklikler yapıldı. Sonrasında siyaset faizi yükseltildi.
Bence bu iki kararın sırası değişse ve evvel faiz artışı gerisinden KKM kararı gelseydi piyasada daha az reaksiyon olur, KKM kararı daha kolay kabul görürdü. Çünkü KKM kararı sonrası bankalardan mevduat faizlerini yükseltmeleri istendi.
Bankaların yansısı ise şu oldu: Mevduat faizini KKM’den dönüşe yetecek kadar artırdığımızda kredi faizini de artırmamız gerekir ki bu işten kar edebilelim.
Oysa kredi faizleri siyaset faizinin 1,8 katından fazla olursa cezai yaptırıma tâbi. Bu durumda evvel siz siyaset faizini yükseltin ki hem kredi faizini belirlerken elimiz rahatlasın, hem de kurda bir sakinleşme olsun ve KKM cazibesi azalsın.
24 Ağustos’ta gelen faiz artışı ile kredi faizindeki üst hudut yüzde 55’in üzerine çıktı. Kurda ise yarım günde %2 pahalanma kelam konusu oldu. Yani hafta başında gelen tenkitlerin siyaset faizi ile ilgili kısmı giderildi. Baştan faiz artışı gelseydi daha az itiraz olur, TCMB’nin ne yapmak istediği daha net anlatılırdı.
Faiz artışlarının devamı gelir mi? İkinci bir Naci Ağbal olayı yaşanır mı?
Politika faizinde gelinen düzey olan %25 ile Merkez Bankası’nın 2024 sonu enflasyon varsayımı olan %33’e ulaşılması güç. “Politika faizi hangi düzeye çıkarılırsa enflasyon %33’e düşer?” sorusunun mekanik bir karşılığı yok. O seviyeyi düşük tutabilmek kredibilite, beklenti idaresi ve irtibat mahareti ile şekillenecektir.
12 ay sonrası enflasyon beklentileri TCMB’nin maksadına yaklaşana kadar faiz artışlarının devamı gerekecektir. Toplumsal yansıların artıp prematüre faiz indirimlerinin başlamaması için acı reçetenin maliyetinin ne formda dağıtılacağı konusunda siyasi otorite devreye girmeli ve Merkez Bankası’nın yükünü azaltmalıdır.
İşte bu noktada bir öteki kritik soru devreye giriyor: TCMB faiz artışlarına devam ederse ikinci bir Naci Ağbal olayı yaşanır, yeni PPK da dağıtılır mı? Bu sorunun yanıtını bilmiyoruz. Başlarda bu soru işareti devam ettiği sürece de enflasyon beklentilerinin aktif bir biçimde düşüş sağlaması mümkün olmayacaktır. Bu noktada yeni iktisat grubu icraatları ile bu soru işaretlerini dağıtmalı ve OVP’de koyulacak amaçlar TCMB’nin dezenflasyon gayeleri ile dengeli olmalıdır.
Bir önceki yazımız olan Fehmi Koru: "Ekonomiye giriş" bilgisiyle çözemediğim KKM konusuna sonunda vakıf oldum lakin... başlıklı makalemizde Banka, Ekonomi ve Kkm hakkında bilgiler verilmektedir.
