Fehmi Koru*
Ekonomi artık günlük besinimiz üzere. Tahsil hayatında bir saat bile ‘ekonomi 101’ dersine girmemiş olanlar, günümüzün kurallarında, ders verir üzere iktisat konuşuyorlar. Kulak veriyorum, söyledikleri pek de mantıksızmış üzere gelmiyor.
Benim biraz iktisat bilgim var; en azından ‘ekonomiye giriş’ seviyesinde bilgim var. Mevzu açıldığında mahçup olmayacak kadar görüş açıklamakta zorlanmam. Üstelik zorlandığımda başvuracağım bilgisine güvendiğim dostlarım ve kitaplarım var.
Şimdi itiraf vakti: Kur muhafazalı mevduat (KKM) uygulaması çıktığında okuduklarım ve işittiklerim bu yeni mevduat cinsini anlamama yetmedi. Uzunca bir mühlet KKM’yi yalnızca kurla irtibatlı özelliğiyle tanımladım zihnimde.
Uygulamanın gerçek yüzünü öğrenmem için, kredi kartıyla ilgili bir hususta yardım talep etmek maksadıyla bankaya uğramam gerekti
O da direkt bankadaki muhatabım görevliden aldığım bilgiyle olmadı.
Görüştüğüm banka vazifelisi, bir orta yerini terk ettiğinde, işgal ettiği küçük bölmede yalnız başıma kaldım. İster istemez yan bölmedeki bir diğer vazifelinin müşteriyle konuşmasına kulak vermeden edemedim.
Yaşlı müşteri bankacıya KKM’ye çevrilmiş hesabıyla ilgili bir soru soruyor, bayanın verdiği açık seçik yanıta karşın, tam anlayamamış olmalı ki, birebir soruyu tekrarlayıp duruyordu. Misyonlu de daima birebir yanıtı veriyordu.
KKM’nin gerçekte ne olduğunu o sayede öğrendim.
Bankada yabancı para olarak mevduatı olan müşteriler, KKM’yi tercih edince, hesaplarındaki yabancı para TL’ye çevriliyor ve o sayede bankanın TL’ye verdiği faizi aldıkları üzere, periyot sonunda yabancı paranın -mesela doların- kur bedelindeki artışı kadar bir ölçüsü da getiri olarak elde ediyorlar. Devir sonunda -her üç ayda bir- süreksiz olarak TL’de duran paraları eski ölçüde yabancı para olarak hesaplarına yatırılıyor.
Yani?
Ne kadar dolarınız yahut euronuz var idiyse yatırdığınız para üç ay sonra tekrar o kadar dolar yahut euro olarak size döndüğü üzere, o ortada hem TL faizinden hem de kurdaki artıştan yararlanıyorsunuz.
Tabii üç ayda bir birebir süreci devam ettirebiliyorsunuz da…
Kaymaklı ekmek tatlısı…
Galiba teşvik daha tesirli olsun diye, kimi bankalar, KKM’de bu yolla para tutan müşterilerinin hesaplarına, üç aylık TL faizini en baştan ödeyebiliyorlarmış da…
KKM’ye TL hesabından geçmek de mümkünmüş, fakat iktisat bilgisi asgaride olanlar dahi, o paralarıyla evvel dolar yahut euro alıp yabancı para hesabı açtırıyor, ondan sonra o hesaptaki yabancı paralarıyla KKM hesabı açtırıyorlarmış…
Ne kadarlık toplam mevduattan kelam ediyoruz?
Bu sorunun karşılığını, 21 Ağustos tarihli Dünya gazetesinde Bilal Bozkurt imzasıyla yayımlanan haberden aktarıyorum:
“KKM’nin toplam büyüklüğü 11 Ağustos haftası prestijiyle 75,3 milyar TL artışla 3,35 trilyon TL olarak kaydedildi. Dolar cinsinden bakıldığında ise toplam büyüklük 124,3 milyar dolar oldu.”
TL mevduatlarının toplam büyüklüğü 7.4 trilyon TL imiş; KKM’de TL olarak yatanın yarısından birazcık daha az. “KKM için uygulamanın başından bu yana yapılan toplam kur farkı ödemesi ise temmuz sonu prestijiyle 152 milyar lira oldu. Bu sayının yıl sonunda 300 milyar TL’yi bulabileceği konuşuluyor” deniliyor haberde.
Bütçeye dehşetli bir yük bu KKM denilen hesap…
Konunun siyasi boyutu da var. Reuters ajansı, TÜİK bilgilerine nazaran, Türkiye tüketici itimat endeksinin önemli biçimde düştüğünü duyurdu. Bir ay evvel %80.1 olan indeks bu ay %68 olarak gerçekleşmiş. Yabancı ajans “Bu grafik Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın iktidara geldiği yaklaşık 20 yıldan beri bir ilk” detayını da haberine eklemiş. [Yukarıdaki grafikte son kırmızı çizgilere bakınız.]
Geçen hafta sonu iktisadın yeni idaresi KKM uygulamasından kademeli olarak vazgeçilmesini kararlaştırdı ve bu yoldaki misyonu bankalara verdi. Bankalar KKM hesaplarının en azından yarısını TL hesabına çevirmekle vazifeli. Paralarını ısrarla yabancı dövizde tutan şahısların yüzde 5’ini de TL’ye geçmeye ikna etmeleri gerekiyor bankaların…
Eski iktisat idaresinin ‘bize özgü’ yahut ‘yerli ve milli’ diye isimlendirdiği ve bu haliyle bizdekine emsal badirelere muhatap öteki ülkelere de tavsiye ettiği KKM, yeni idare tarafından rafa kaldırılıyor.
Bununla da yetinmedi yeni iktisat idaresi, yerli-yabancı bütün ekonomistlerin beklentilerinin çok ötesinde bir faiz artırımını da dün gerçekleştirdi.
Sorum şu: ‘Eski iktisat yönetimi’ kalıbı ile tabir edilen şahıslar de kendilerini ‘ekonomist’ olarak tanımlıyorlardı ve bu özellikleriyle vazifeye getirilmişlerdi; ‘yeni iktisat yönetimi’nde yer alanlar da ‘ekonomist’ olarak biliniyor ve hiç kuşkusuz o denli oldukları için bu vazifeye getirildiler… Pekala de, ortada bütçeye akıl almaz bir mali yük getirecek olan ve yıl sonunda 300 milyar TL’yi bulacağına inanılan kur farkı ödemesine yol açan KKM uygulaması konusunda hangisi haklı?
Acaba bu soruyu kime yahut kimlere yöneltebilirim?
Yoksa ben de birtakım yorumcular üzere bu türlü bir soruyu hiç sormadan mı yola devam edeyim?
İyi de, o kimi yorumcular, KKM ile ilgili bu son karara kadar uygulamanın eksiksiz olduğunu söyleyip duruyorlardı, ben ise onlardan farklı kanılara sahiptim ve bunu bazen içten içe ve bazen de yazı ile dışarıya da aşikâr ediyordum.
Soru sormamın -özellikle de bu soruyu sormamın- hakkım olduğuna inanıyorum.
*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.
Bir önceki yazımız olan Borsa günü düşüşle tamamladı başlıklı makalemizde Endeksi hakkında bilgiler verilmektedir.
