Birçok erkek değişen toplumsal cinsiyet rolleriyle ilgili baş karışıklığı yaşıyor.
İyi adamların “sıradan, yumuşak ve kadınsı” görülmesi, birçok genç erkeğin bayan düşmanı ve şiddet yanlısı fenomenleri takip etmesiyle sonuçlanıyor.
Uzmanlara nazaran, “toksik erkeklik” erkeklikle değil ataerkiyle ilgili bir sorun.
Erkekler “saçma ataerkil kuralları” reddettiklerinde kendilerini daha da güçlenmiş hissediyor.
Erkeklik krizde mi?
Erkeklik, son devirde erkeklerin sosyo ekonomik açıdan bayanların gerisinde kalması tasasından, “toksik erkekliğe” ve “erkeğin feminenleşmesine” farklı tartışmalara mevzu oluyor.
“Erkeklik krizi” tartışmalarını son devirde popülerleştiren isimlerden Amerika Birleşik Devletleri (ABD) merkezli niyet kuruluşu Brookings Enstitüsü’nde Yönetici Richard Reeves, erkekliğin krizde olduğu savını şu örneklerle destekliyor:
“Erkekler, klasik olarak erkeklere atfedilen işlerden ekonomik olarak uzaklaşılması nedeniyle istihdam piyasasında zorlanıyor. Babalar, kültürel olarak aileyi geçindiren kişi rolünün içi boşaltıldığı için sarsılmış hissediyor”.
Richard Reeves, 2022 sonunda yayımlanan Of Boys and Men isimli tanınan kitabında, Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) erkeklerin okulda ve üniversitelerde kızların gerisinde kaldığını zira eğitim sisteminin erkekleri geride bırakacak biçimde tasarlandığını belirtiyor.
Bazıları ise, erkeklerin yeni toplumsal cinsiyet rolleriyle ilgili bocaladıklarını savunuyor.
ABD’de sağlıklı erkeklik alanında çalışan Equimundo: Erkeklikler ve Toplumsal Adalet Merkezi’nin CEO’su Gary Barker, “Kadınların cinsiyet eşitliği kazanımlarının erkekler için ne manaya geldiği konusunda erkek çocukları ve yetişkin erkekler ortasında çok fazla baş karışıklığı var” diyor.
Barker, BBC’ye verdiği demeçte, “Sağlıklı bağlara girmenin ne manaya geldiğini bilmeyebiliyorlar” sözlerini kullanıyor.
Reeves ve Barker erkeklerin bakım işleri üzere çoğunlukla bayanlara atfedilen işleri yapmalarının krizden çıkış için kıymetli olduğunu savunan uzmanlar ortasında.
Bu üzere tekliflere reaksiyon gösterenlerse “erkeklerin feminenleşmesini” bir sorun olarak tanımlıyor.
Feminizm ya da erkeklik çalışmalarından uzmanlarsa, erkekliğin krizde olma halinin 20. yüzyıldan itibaren devam ettiğine dikkat çekiyor.
BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan Barselona Otonom Üniversitesi’nde İngiliz Kültür ve Edebiyatı alanında Profesör Sara Martin Alegre, “erkeklik krizi”ni erkek hükümran bakış açısının ürettiği “sahte bir kriz” olarak tanımlıyor.
Prof. Martin Alegre, ataerkinin bugün “erkeklerin feminenleşmesi tehdidinde ısrar edişinde” olduğu üzere “sahte krizler yaratarak” “yeniden güç kazandığını” söylüyor ve ekliyor:
“Bugün erkeklikle ilgili bir krizden kelam ediyorsak, bu, ABD’de Donald Trump’tan Avrupa’da pek çok sağcı siyasetçinin iktidara gelmesiyle beden bulan klâsik ataerkil erkekliğe dönüştür”.
Ataerkillik (patriyarka), toplumda ve idarede erkeklerin güç sahibi olduğu, bayanların çoğunlukla dışta tutulduğu sistemi söz ediyor. Çoklukla varlığını erkek şiddetiyle sürdürdüğü düşünülüyor.
‘Erkekliğin detoksu: Âlâ adamların peşinde’
“Toksik erkekliğin” yaygınlıkla ayıplanmasına rağmen “iyi adam” tarifinin gereğince anlaşılmadığı düşünülüyor.
Richard Reeves, ” (Sosyal medya ünlüsü ve bayanlara tecavüzden hatalı bulunan) Andrew Tate’in genç erkeklere örnek olmasını istemiyorsanız; onlara daha feminen davranmalarını ve ‘toksik olmayı bırakmalarını’ söylemek kâfi değil. Daha âlâ bir öyküye muhtaçlığımız var” diyor.
Reeves’in de işaret ettiği anlatılar üzerinde çalışanlara göreyse erkekliğin ataerki dışında tekrar düşünüldüğü bir detoksa muhtaçlığı var.
Detoxing Masculinity in Anglophone Literature and Culture: In Search of Good Men (Anglofon Kültürü ve Edebiyatında Erkekliğin Detoksu: Âlâ Adamların Peşinde) isimli kitabın eş editörü olan Sara Martin Alegre, erkekliğin neden detoksa gereksinimi olduğu sorusuna şu karşılığı veriyor:
“Çünkü birçok bayan ve erkek yanlış bir biçimde erkekliğin ataerkillikle eşanlamlı olduğuna inanıyor ve bu halde devam edersek ataerkilliğin galip geleceğini görmüyor.
“Erkekliğe bu kadar ziyan veren toksik davranışları asıl kaynağı olan ataerki yerine erkekliğe atfedersek, ataerkil olmayan erkekler alıngan ve yabancılaşmış hissedecek.”
Sara Martin Alegre, erkeklere “ataerkilliğin erkeklere dayattığı baskıcı maskeden arınmış, detokslanmış bir erkeklik modeli” sağlanmasının onları “feminist müttefiklere” dönüştürmeyi hedeflemediğini söylüyor ve ekliyor:
“Bu, onların kendi ataerkil baskılarının farkına varmalarını ve nihayetinde olmak istedikleri adama dönüşmelerini sağlayacak”.
‘Saçma ataerkil kuralları reddettikleri için kendilerini güçlenmiş hissediyorlar’
Peki üzerinde uzlaşılmış bir “iyi adam” tarifi var mı?
Barselona Otonom Üniversitesi’nde Prof. Sara Martin Alegre, uygun adamların özelliklerini şöyle sıralıyor:
“İyi adam denilince ataerkiye cürüm paydaşlığı yapmaktan uzak, sağlam ahlaki unsurları temel alan istikrarlı bir erkeklik sergileyen erkekleri anlıyoruz.
“İyi adamlar (ataerkil erkeklerde olduğu gibi) ayrıcalıkları hak ettikleri hissinin esaretinde değildirler ve diğerinin hayatını yaşamasına takviye olmaktan memnuniyet duyarlar.
“Şiddetin her türlüsünden nefret ederler, empatiktirler, kendi zayıflıklarının farkındadırlar, olağanüstü bir bakım kapasiteleri vardır”.
Prof. Martin Alegre’ye nazaran yeterli adam rolünün pekişmesinde anahtar söz “bakım işleri”:
“Ne yazık ki, bakım işleri bayan ve kadınlıkla irtibatlı görülüyor lakin uygun adam tarifine entegre edilmesi gerekiyor.
“İspanya’da yaşıyorum ve son yıllarda babalık konusunda muazzam bir ihtilal yaşadık: Kendi çocuklarının bakımıyla hiçbir vakit ilgilenmeyen adamlar torunlarının bakımıyla büsbütün ilgilenmeye başladılar.
“Sokaklarda çocuk otomobillerini iterken yahut küçük çocukları okuldan alırken görülmekten gurur duymayı öğrendiler.
“Saçma ataerkil kuralları reddettikleri için kendilerini güçlenmiş hissediyorlar.
“Aynı özgürleştirici gururu, hem profesyonel hem de özel hayatlarında ataerkil kısıtlamalara boyun eğmeyen şefkatli bir erkekliğe yaymamız gerekiyor.
‘Kötü adam sorunu çözüldüğünde toplumsal cinsiyet eşitliği sağlanmış olmayacak’
Erkeklere zehirli rol modellerin yerine alternatif modeller sunulmasının toplumsal cinsiyet eşitliğine nasıl katkı sağlayacağına kuşkuyla bakanlar da var.
BBC Türkçe‘nin sorularını yanıtlayan Yeni Zelanda’nın başşehri Wellington’daki Victoria Üniversitesi’nde Toplumsal ve Kültürel Çalışmalar alanında Kıdemli Öğretim Üyesi Dr. Carol Harrington, berbatın karşısında düzgün olarak tanımlanan erkeklik modelleri sunulmasının risklerini şöyle anlatıyor:
“Bence bununla ilgili sorun insanların, cinsiyet eşitsizliğini erkeklerin bayan düşmanlığı ve kişilik problemleriyle ilişkilendirmeleri olabilir. Berbat adamları düzeltebilirsek cinsiyet eşitsizliği sıkıntılarını çözeceğimiz manasına gelebilir. “
Dr Harrington, toksik erkekleri sağlıklı erkeklere dönüştürmeye yönelik teşebbüslerin bayan ve erkek rollerini pekiştirebileceğini savunuyor:
“Diğer bir sorun da, toksik erkekleri sağlıklı erkeklere dönüştürmeye yönelik projelerin çoklukla erkeklerin kimliklerini erkeklik etrafında inşa etmeleri gerektiği inancına dayanması. Bu nedenle (bu projeler) özünde toplumsal cinsiyet ikiliğini temel alırlar.”
Buna rağmen “birçok insanın bayan ya da erkek kimliğinden vazgeçmesinin beklenmeyeceğini” bu nedenle erkek çocuklarına alternatif modeller sunulmasının “anlamlı” olduğunu söylüyor.
Dr. Harrington “en azından eğitim müfredatını birtakım âlâ yahut sağlıklı erkeklik mefkurelerine dayandırırsak, erkeklerin bayanlar tarafından paylaşılmayan güçlere ve faziletlere sahip olduğu fikrini pekiştiriyormuşuz üzere görünüyor” diyor.
Harrington’a nazaran sorunun tahlili eğitimden sıhhate ve bakıma bugün problemli görülen tüm alanların “cinsiyetsizleştirilmesi”:
“Eğitim, aile ve iş kurumlarımızın erkeklerin ve bayanların farklı kapasitelere sahip olduğu varsayımına dayanmamasının hem erkekler hem de erkek çocuklar, bayanlar, kızlar ve bu cinsiyet kalıplarının dışındaki beşerler için âlâ olacağını düşünüyorum.
“Eğitimi, bakımı ve istihdamı cinsiyetsiz hale getirmemiz gerekiyor, böylelikle erkekler bakıcı, bayanlar da yazılımcı vs olabilir.
“Erkekliğin krizde olması bana erkeğin toplumsal otoritesini kaybettiği fikrine dayanıyor üzere geliyor ki bu da makus bir şey olmak zorunda değil!”.
Bir önceki yazımız olan Türkiye’den İsveç’in NATO üyeliğine yeşil ışık: Tepe öncesi nasıl muahede sağlandı? başlıklı makalemizde İsveç, Madde ve Nato hakkında bilgiler verilmektedir.
