Buse Özbey
Bir belgesel takımının Cumartesi Annesi/İnsanı’nın öyküsünden yola çıkarak, Türkiye’de öldürülen insan hakları avukatı Eyüp’ün hayat öyküsünü araştırırken başına gelen olayları anlatan Altın Lale Ödüllü “Kör Noktada”, 24 Kasım’da vizyona giriyor.
Yönetmen Ayşe Polat’ın, Cumartesi Anneleri’nden esinlenerek yazıp yönettiği “Kör Noktada” sineması, geçmişle yüzleşme problemini bu defa öbür bir pencereden anlatıyor. Toplumsal belleğin taşıyıcısı Cumartesi Annleri’nden esinlenerek yazılan sinema, aslında yüzleşilmeyen her sorunun kendi içinde sakladığı kör noktalara ayna oluyor.
Filmde, belgesel grubuna tercümanlık yapan Leyla’nın yanında, kameranın çabucak önünde duran komşunun küçük kızı Melek, geçmişin izlerini saklandıkları kör noktalarda buluyor.
Kör Noktada, hem yurtdışından hem de Türkiye’den kıymetli mükafatların de sahibi oldu.
73. Berlin Sinema Festivali’nde “Encounters” kategorisinde yarışan sinema, 42. İstanbul Sinema Festivali’nde Altın Lale Mükafatı aldı. 3. İzmir Milletlerarası Sinema ve Müzik Festivali’nde de “En Düzgün Sinema Ödülü’ne layık görülen “Kör Noktada”, Milletlerarası Oldenburg Sinema Festival’inden de “German Independece Award”/ En Uygun Sinema Ödülü’yle döndü.
Yönetmen Ayşe Polat, Kör Noktada’nın öyküsünü T24’e anlattı.
“Filmde kör noktada kalan yerler var; geçmişin izleri de bunlardan biri”
Filmin fikri nasıl ortaya çıktı? İmal süreci ne vakit başladı?
Filmin ismi neden Kör Noktada?
“Kör nokta”, bilinçaltında görülmeyen ve bastırılan bir yer. Tarihte de yaşanan lakin konuşulmayan ve yüzleşilmeyen noktalar var. Bu noktalarda neler saklandığını göstermek istedim. Sinemada her yerde kamera olmasına karşın kör noktada kalan yerler var. Geçmişin izleri de bunlardan bir tanesi. Konuşmasan, sustursan bile o izler kalıyor, kalacaktır… Sinema, “Bu travmalar kendi yolunu bulup yüzleştirmeyi zorlatacaktır” iletisi veriyor. Bu yüzden kör noktayı yalnızca Melek görüyor.
Filmdeki tarihî ve kültürel referans noktaları neler? Bu referansların öyküye nasıl bir tesiri oldu?
Alevi-Kürt kimliğinin verdiği noktalar önde. Sinema dışarıda başlıyor lakin gitgide içeri giriyor ve meskende bitiyor. Yani odak noktası derinleşiyor ve kısımlar çok farklı bir mana kazanıyor. Olayların sıralaması, saklanması ve bunun izlerinin insanları nasıl etkilediği değerli bir referans noktası olabilir.
“Bir haksızlık saklanarak gitmiyor”
Bu sinemayla izleyiciye nasıl bir ileti vermek istediniz?
Benim için değerli olan iz bırakmak. Sinemanın dokunması ve kimi noktaların seyircinin başında birleşmesi de çok kıymetli. Sineması bir mühlet evvel izleyen seyirciler, hâlâ sinema üzerine düşündüklerini söylüyor. Sinemanın anlatım lisanında kesimli ve boşluklu bir yapı var, seyircinin başında sinema bittikten sonra birleşmesi çok manalı ve değerli.
Filmde yüzleşmeyle nasıl bir bağ kurmak istediniz?
Konuşulmayanı göstermek, sesi olmayanlara ses vermek çok değerliydi. Sinemalarımda bunu yapıyorum.
Sağlıklı bir hayat sürmek için geçmişle yüzleşmek gerekiyor. Bir şeyi ne kadar bastırırsan, görmezden gelirsen o kadar sıhhatsiz bir atmosfer ortaya çıkarıyorsun. Her bir davranışın, aksiyonun güzelliğin ve berbatlığın kalıcı bir tesiri var. Bu davranışların sonucu, kendini 30-40 sene sonra gösterebilir. Zira bir haksızlık saklanarak gitmiyor, kalıcı hale geliyor. Bu hepimiz için bir sorumluluk. Bunu göstermek istedim.
“Bir izleyici, ailesinden 4 kayıp olduğunu söyleyip teşekkür etti”
Film hangi şenliklerde gösterildi ve gösterilmeye devam edecek?
Film İtalya’da Fransa’da gösterildi. Brezilya’da, Meksika’da, Singapur’da gösterime girecek. Prömiyer Berlinale’deydi, sinema “Encounters” kısmında yarıştı, değerli bir şenlik olduğu için çok hoştu.
Sonrasında İstanbul’a gittik. En Güzel Sinema, En Düzgün Senaryo, En Âlâ Fipresci, En Düzgün Kurgu mükafatlarını aldık. Sonra İzmir’e gittik, orada da tekrar en yeterli sinema en uygun direktör mükafatlarını aldık. İstanbul’daki ve İzmir’deki dönüşler çok düzgündü, izleyenler bayağı etkilenmiş. Sinemanın Türkiye’de bu mükafatları alması ne kadar kıymetli olduğunu ve insanların ne kadar etkilendiklerini anlatan bir şey. İstanbul’daki ve İzmir’deki dönüşler çok düzgündü ,izleyenler bayağı etkilenmiş, bu beni çok keyifli ediyor.
Film, 18 Eylül’de Ayvalık Milletlerarası Sinema Festivali’nde gösterildi. Oradaki dönüşler de çok yeterliydi. Orada izleyicilerden biri, ailesinden 4 kayıp olduğunu ve bu bahsin sinemaya aktarıldığını gördüğü için çok memnun olduğunu söyleyip bana teşekkür etti. Bu türlü dönüşler aldıkça çok keyifli oluyorum ve düzgün ki yapmışım diyorum.
“Anne babanın öldüğü sahnede, Çağla’ya bunun olduğunu söyledik”
Bir sahnede kuş vuruluyordu. Çocuk oyuncu Çağla’ya (Melek) bunu nasıl açıkladınız?
Kuş gerçek değildi, maketti. Onu da Almanya’dan getirdik. Hakikaten kuş vurulmadı. O sahne çekilmeden evvel Çağla’ya anlattık. Oyun üzere anlattık biraz. Travmatik bir durum olmaması için Çağla’ya çok hassas yaklaştık. Annesi, ben, koç ve psikolog vardı. Daima konuşuyorduk, zira hassas yaklaşılması gerekiyordu. Annesi ve babasının öldüğü sahne var, son sahne. Onun da oyun olduğunu söyledik. O da anladı zati. Sinema bittikten sonra da sinemanın tamamını izletmedik Çağla’ya. Tıpkı biçimde Berlin’deki sinema şenliğinde de şiddet olan sahneleri izlemedi.
“Hatice’yi seçmek için Kars’ta köy köy dolaştık”
Oyuncuları seçerken nelere dikkat ettiniz?
Beni ikna eden oyuncuları seçtim. Melek ve Hatice karakterini seçerken zorlandım. Hatice’yi seçmek için Kars’ta köy köy dolaştık. Karakteri seçmek için evvel Kürt köylerine gittik lakin çekim yaptığımız yer Türkmen köyüydü, birinci hafta onları çektik. Melek’i de seçmek için 4 casting yaptık. Çağla’nın gizemli bakışları vardı o beni çok etkiledi.
İki hafta kadar prova yapıldı. O provalar içinde karakterlere daha yeni şeyler eklendi. Mesela Sibel karakteri başlangıçta çok küçüktü sonra büyüdü. Uzun vakit evvel başladığımız projede korona vakti nedeniyle ertelendi. Oyuncular o kıssayı taşıdıkları için daha ayrıntılı çalışıldı. Karakterlerde daha derinlere girildi.
Film tamamlandıktan sonra grup olarak neler hissettiniz?
Çok rahatladım sinema bittikten sonra, zira her şey zordu. Çekim bittikten sonra sinema bitmiyor, ondan sonra önümde uzun bir kurgu süreci olduğunu biliyordum. Kurgu 5 ay sürdü. Çok sevdiğim, uğraştığım ve çalıştığım bir projeydi, bitince çok rahatladım. Yorgun ve memnundum. Sinemanın prömiyeri Berlin’deydi. Ahmet Varlı, Nihan Okutucu, Çağla (anne ve babasıyla birlikte) gelmişti. Prömiyere bütün takım katılamadı, takımın birçok İstanbul’daydı. Herkes projenin bir kesimi olduğu için çok memnundu. Çok hoş bir takımdık. Üzüldüğüm şey İstek Akın görmeyi çok istiyordu, sineması görmemesi çok üzücüydü.
Bu sinema size nasıl bir tecrübe kattı? Zorlandığınız yerler oldu mu?
Senaryo üzerine 4 yıl çalıştım sonra provalar oldu. Çok komplike bir teknik kullandık. Zafer’in telefonu, olağan kamera, sinemanın içinde yer alan kameralar, gazetecinin kamerası. Sette bir sahneyi 3 kamerayla çektik, zordu alışılmış ki. Başka yandan korona vakti çektik her yer kapalıydı. Oyuncularla bir aile olduk. Sette 4 lisan konuşuldu: Türkçe, İngilizce, Almanca, Kürtçe. O da biraz zordu başlangıçta. Ortak lisan İngilizceydi lakin Almanların İngilizcesi çok âlâ olmadığı için biraz güç oldu.
Bir önceki yazımız olan Dr. Fikret Hacıosman’ın vefatının beşinci yılında TTB ve tabip odalarından ortak basın açıklaması: Sıhhatte şiddet son bulana kadar çaba edeceğiz başlıklı makalemizde Gün, Hekim ve Sağlık hakkında bilgiler verilmektedir.
