Anayasa Mahkemesi (AYM) bugün ‘makul müddette yargılanma’ hakkına ait tarihi bir karar verdi. Resmi Gazete’de yayımlanan karara nazaran yüksek mahkeme “makul müddette yargılanma” hakkına ait müracaatları incelemeyecek.
Bianet’ten Hikmet Adal’ın haberine nazaran, yeni bir yargı yolu ihdas edilene kadar alınan bu karar mucibince yurttaşlar artık ‘yargılamanın uzun sürmesi nedeniyle’ AYM’ye direkt müracaat yapamayacak.
AYM, münasebet olarak “Yalnızca tazminat ölçüsünün belirlenmesinden ibaret bu kararların 55 binden fazla ihlal kararından sonra insan haklarının korunması ve geliştirilmesine artık bir katkı sağlamamasını” sundu. Yüksek mahkemenin bu mevzuda artık yalnızca tazminat mahkemesi fonksiyonu gördüğünü savundu.
İş yükünün yüzde 52’sini kapsıyor
Günümüzde makul müddette yargılanma hakkı müracaatları AYM’nin iş yükünün yüzde 52,4’ünü kapsıyor. O denli ki; AYM’nin kişisel müracaatın önünün açıldığı 2012’den bu yana yüksek mahkemeye mevzuyla ilgili 115 bin 535 müracaat yapıldı. AYM bu müracaatlardan 69 bin 248’ini sonuçlandırdı. AYM’nin en çok ihlal kararı verdiği mevzu da bu. Müracaat sayısı her geçen gün artıyor. Örnek olarak 2020’de 4 bin 772 olan müracaat sayısı, 2021’de 22 bin 442’ye, 2022’de 60 bin 484’e yükseldi. 30 Haziran 2023 itibariyle de müracaat sayısı 20 bin 947.
Köksal: AYM Meclis’e “Bu sistemi düzelt” dedi
İnsan hakları hukukçusu avukat Tuğçe His Köksal’a nazaran karar yurttaşlar için hayatı değerde. Zira AYM, makul yargılama müddetlerinin bir sistem sorunu olduğunu belirtip yasama organı olan Meclis’ten bu mevzuya bir tahlil getirmesini istiyor. Köksal’ın tabiriyle AYM Meclis’e “Bu sistemi düzelt ve bir yol kur” dedi.
Kararın mantığının hakikat olduğunu belirten Köksal, iç hukukun en büyük sıkıntılarından bir adedinin uzun yargılama müddetleri olduğunu söyledi. “Hem hukuk yargılamalarında hem ceza yargılamalarında hem de yerine nazaran yönetim yargılamalarında…” diye ekledi.
AYM’nin bu hususta daha evvel de pilot karar verdiğini kaydeden Köksal şöyle konuştu:
“Daha evvel 9 Mart 2023’e kadar AYM’de derdest olan makul müddette yargılanma hakkı şikayetlerine ait müracaatların, Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Tazminat Kurulu tarafından incelenmesi kararlaştırılmıştı. Bu da Tazminat Kurulunun yetkisi genişletilerek yapılmıştı.
Aslında mantık doğruydu fakat Tazminat Komitesi’nin yetkisini 10 Mart 2023’e kadar olan müracaatlarla sınırladılar. Bu da sistematik sorunun devam etmesine yol açtı. Elbette o tarihten sonra da uzun yargılama şikayetleri AYM’ye gelmeye devam etti. Bunun önü kesilmedi. Bu yeni karar da bu türlü bir sürecin akabinde geldi. Aslında Tazminat Kurulunun kapsamı genişleterek ya da diğer bir yol ihdas ederek bu sistematik soruna iç hukukta bir deva bulunması istenen bir karar bu.
Fakat kahır şu; şayet yapılmazsa yani derhal Tazminat Komitesinin yetkisi genişletilmez ya da buna ait diğer bir yol bulunmazsa uzun yargılamayla alakalı sorun büyüyerek devam eder.
İlk derece mahkemeleri ne yazık ki bu meseleye tahlil olamıyorlar. Bu açık. Tazminat sıkıntısını AYM’den çıkarıp iç hukukta öteki bir yol bulunmalı.
Bana nazaran AYM burada risk aldı. Meclis’e bunun için bir müddet vermedi. Derhal düzenleme yapılmasını istedi. AYM’nin aldığı risk karşılık bulursa hiçbir külfet yaşanmaz. Tazminat Komitesinin yetkisi çabucak genişletilirse ya da bir idari yol, bir yargısal yol mevzuatla derhal getirilirse beşerler uzun yargılama şikayetleriyle alakalı müracaatlarını o yollardan yapabilirse sorun olmaz. Lakin kısa vadede bunun olabileceğini düşünmüyorum. Şu an iç hukukta makul müddette yargılama ihlaliyle ilgili bir hukuk ya da tazminat yolu yok. Bu da bir mühlet mağduriyet yaratmaya devam edecek ne yazık ki. Artık top Meclis’te, yasama organında. Bekleyip ne karar alacaklar göreceğiz.”
Bir önceki yazımız olan İSİG: 2023 yılının birinci dokuz ayında en az 1409 personel hayatını kaybetti başlıklı makalemizde 1’İ, 3’Ü ve Hayatını Kaybetti. hakkında bilgiler verilmektedir.
