Kayhan Karaca
Ankara ile Avrupa Kurulu ortasında siyasi ve diplomatik krize neden olan Osman Kavala evrakında yeni bir evreye giriliyor. Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararı gereği Osman Kavala’nın hür bırakılmaması halinde Eylül 2023’ten itibaren Ankara’ya yönelik mümkün yaptırımları görüşmeye başlayacağını bildiren bir karar aldı.
Karar, Avrupa Kuruluna üye devletlerin bu hafta Strasbourg’da düzenlenen AİHM gündemli toplantısında alındı. Kararda, Eylül ayında düzenlenecek bir sonraki AİHM gündemli toplantıda görüşülmek üzere 12 Temmuz 2023 tarihine kadar “değişik tedbir seçenekleri” hazırlaması için Bakanlar Komitesi sekreteryasına yetki verildi.
AİHM kararlarının uygulanışının denetleyicisi olan Bakanlar Komitesi, Osman Kavala belgesinde birinci kez Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi’nin (AİHS) 46’ncı hususunun 5’inci paragrafına atıfta bulundu. Bu paragraf, Sözleşme’ye taraf devletlerin, taraf oldukları bir davada mutlaklaşmış karara uyma taahhütlerinin yerine getirilmediğinin tespit edilmesi halinde, gerekli tedbirlerin Bakanlar Komitesi tarafından alınmasını öngörüyor.
Yaptırım yerine “önlem” terimini kullanan Bakanlar Komitesi, Kavala’nın Eylül ayına kadar hür bırakılmaması durumunda sekreterya tarafından hazırlanan seçenekleri kıymetlendirecek. Bu seçenekler ortasında Avrupa Kurulu’nun Türkiye’de Dışişleri ve Adalet Bakanlıkları ile ikaz niteliğinde üst seviye temas kurması, Türkiye Adalet Bakanlığı’ndan üst seviye bir yetkilinin Bakanlar Komitesine açıklamada bulunmaya davet edilmesi, Osman Kavala konusunun Avrupa devletleri tarafından Ankara ile temaslarda ısrarla gündeme getirilmesi üzere tedbirlerin yer alması bekleniyor.
Yaptırım süreci başlar mı?
Ancak sekreteryanın bunlarla yetinmeyerek, “Tamamlayıcı Prosedür” olarak tanımlanan ve Bakanlar Komitesi, Avrupa Kurulu Parlamenter Meclisi ve Avrupa Kurulu Genel Sekreteri’nin dahil olacağı üçlü küme üzerinden Türkiye’ye yönelik muhtemel yaptırımların görüşülmesini tetikleyici bir seçenek önermesi de gündemde. Bunun da, AİHM’nin Osman Kavala kararının yerine getirilmemesi halinde, Türkiye’nin Avrupa Kurulu üyeliğinin askıya alınmasına ya da sonlandırılmasına kadar gidebilecek bir yaptırımlar süreci başlatabileceği söyleniyor.
Bakanlar Komitesi Kavala evrakında Ankara ile diyalog gayesiyle geçen yıl sonbaharda kimi üye devletlerin büyükelçilerinden oluşan bir Temas Kümesi oluşturmuş, Türkiye Adalet ve Dışişleri Bakanlıklarının üst seviye yetkilileri Temas Kümesi ile görüşmüş, Avrupa Kurulu Parlamenter Meclisi’nin Türkiye raportörleri de bu yıl başında Kavala’yı cezaevinde ziyaret etmişti.
Ancak Ankara bu teşebbüslere karşın Kavala evrakındaki çizgisinden vazgeçmedi. AİHM kararının uygulandığını savunan Türk hükümeti, İstanbul Ağır Ceza Mahkemesi’nin 25 Nisan 2022 tarihli ağırlaştırılmış mahpus cezası kararının akabinde Kavala’nın AİHM kararıyla kontağı olmayan öteki bir davada “hükmen tutuklu” olduğunu ve Anayasa Mahkemesi önündeki ferdi başvurusu sürecinin devam ettiğini söylüyor.
Her türlü seçenek masada
Bakanlar Komitesi’nin bu hafta aldığı karar Strasbourg kulislerinde “Artık her türlü seçeneği değerlendiriyoruz” tabirleriyle yorumlanıyor. Bir devletin Avrupa Kurulu üyeliğine son verilmesinin tabu olmaktan çıktığını belirten kaynaklar, Ukrayna’yı işgali nedeniyle Rusya’nın Mart 2022’de Avrupa Kurulu üyeliğinden çıkarıldığını hatırlatıyor.
AİHM, 10 Aralık 2019 tarihinde açıkladığı birinci kararında, Kavala’nın “makul kuşku olmadan, insan hakları faaliyetlerini durdurmak gayesiyle tutuklandığı” sonucuna varmış, kendisine yönelik önlemlerin “makul kuşkunun ötesinde bâtın bir gaye taşıdığını” belirtip, tutukluluğunun sonlandırılması için derhal salıverilmesine hükmetmişti.
Karar gereği Kavala’nın özgür bırakılmadığı tespitinde bulunan Bakanlar Komitesi mevzuyu bir defa daha AİHM gündemine taşımış; AİHM, 11 Temmuz 2022 tarihli Büyük Daire kararında, Türkiye’nin 10 Aralık 2019 tarihli Kavala kararına uyması tarafında AİHS’nin 46’ncı unsurundan kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmediği sonucuna varmıştı.
Bir önceki yazımız olan Meclis’in birinci gündem unsuru Anayasa değişikliği; gözler küme kurması beklenen DEVA, Gelecek ve Saadet Partisi’nde başlıklı makalemizde Anayasa, Teklifi ve Yeni Anayasa hakkında bilgiler verilmektedir.
