Natasha Booty
Gabon’un darbe ile misyondan alınan Cumhurbaşkanı Ali Bongo, birçok farklı yüzü olan bir adam.
Kimileri onu, petrol zengini ülkeyi yönetmeyi doğuştan kendi hakkı olarak gören şımarık ve çapkın bir prens olarak anlatıyor.
Gençliğinde funk müzik albümü de yapan Ali Bongo, sonrasında babasının yerine geçmiş ve ailesinin neredeyse 56 yıldır devam hükümdarlığının son yüzü olmuştu.
Destekçilerine nazaran ise o bir devrimciydi; ekonomiyi yer altı zenginliklerine dayalı olmaktan çıkarmak isteyen ve ülkesi Gabon’un milletlerarası saygınlığını tezli bir etraf müdafaa programı ile artırmaya çalışan bir önderdi.
Ancak askeri darbe, iki milyondan fazla insanın yaşadığı bu ülkede var olan tansiyonu yüzeye çıkardı.
Askerlerin birinci yaptığı açıklamalardan biri Cumartesi günü yapılan seçimin iptal edildiğine yönelikti. Muhalefet Ali Bongo’nun yine cumhurbaşkanı seçildiğinin ilan edildiği seçimde hile olduğunu savunuyor.
Darbeci askerler, Bongo’yu mesken hapsine de aldı.
Gabon’da doğmayan Gabon lideri
Ali Bongo, Şubat 1959’da komşu ülke Kongo’nun Brazzaville kentinde Alain Bernard Bongo ismiyle doğdu.
Doğumu bile ülkede tartışmalı bahislerden biriydi. Nijerya’daki iç savaşta bu ülkenin güneydoğusunda yetim kalarak evlat edinildiğine dair söylentiyi daima reddetti.
Çocuk yaştaki Alain Bernard, babası Omar Bongo 1967’de Gabon’un denetimini eline aldığı sırada daha ilkokuldaydı.
Hayatının ilerleyen periyotlarında onu rahatsız edecek tenkitler çocukluk periyotlarını de kapsadı.
Fransız tarihçi ve Gabon siyaseti uzmanı François Gaulme, BBC’ye “Neredeyse başkanlık sarayında gözlerini açtı. Babası lider olduğunda daha sekiz yaşındaydı” diyor.
Gaulme, başkentteki en âlâ okullara gitmesi ve ülkenin mahallî lisanlarını öğrenmemesinin daha sonra eleştirildiği bahisler ortasında olduğunu hatırlatıyor.
Ali Bongo, dokuz yaşındayken Paris’in lüks banliyösü Neuilly’de özel bir okula gönderildi ve daha sonra da üniversitede hukuk okuduğu ünlü Sorbonne’a gönderildi.
Gabon dışındaki geçirdiği çocukluk ve gençlik yılları, onun ülkesinde bir ‘yabancı’ olarak görülmesine yol açtı.
Alain Bernard, şimdi 14 yaşındayken babası ile birlikte Müslüman oldu ve o Ali babası Omar ismini aldı. Ailelerinin öteki üyeleri İslam dinini seçmedi.
Babasının bu kararı, geniş bölümlerce Müslüman ülkelerden yatırım çekmenin bir aracı olarak yorumlandı.
Hıristiyan inancına nazaran vaftiz edilmemiş olan Bongo, din değiştirmesi için manevi nedenleri olduğunu savundu.
Funk müzik ve masonluk
Ali Bongo’nun hayatında siyasetten öbür şeyler de oldu. Annesi Gabonlu müzikçi Patience Dabany’den ona miras kalan müziğe ve futbola tutku duyuyordu.
Gençliğinde ‘playboy’ olarak kazandığı şöhret, prodüktörlüğünü funk efsanesi James Brown’ın menajeri Charles Bobbit’in üstlendiği 1977 tarihli ‘A Brand New Man’ albümünü piyasaya sürmesiyle pekişti.
Albüme ismini veren müzikte Bongo şu kelamları söylüyordu: “Bırak sevgilin olayım, dünyanın sonuna kadar her şeyin olayım”
Albümün çıkışından dört yıl sonra dikkatini siyasete çevirdi.
Babasının hükümetinde 10 yıl boyunca savunma bakanı olarak vazife yaptı.
Bundan evvel, 1989’da Gabon’un dışişleri bakanı olarak atanmış lakin bakanların 35 yaşın üzerinde olması zaruriliği getiren anayasa değişikliği nedeniyle üç yıl bu koltukta oturabilmişti. O sırada 32 yaşındaydı.
Ancak birinci yıllarda babasının doğal halefi olarak görülmüyordu.
Siyaset bilimici Gaulme, Gabon halkının Ali Bongo’yu önemli bir aday olarak görmediğini anlatıyor:
“Ama göründüğünden daha hesapçı olduğu ortaya çıktı. Beşerler onun siyasette önemli olabileceğini birinci sefer orduyu yine yapılandırdığı vakit gördü.”
Babası 2009’da öldüğünde Gabon halkı hala ikna olmamıştı.
Ancak Ali Bongo seçim için eyalet ziyaretleri yaparken daha halktan bir manzara ile kampanya yürüttü ve seçimde oyların yüzde 42’sini alarak cumhurbaşkanı seçildi.
Seçim zaferi için “Ben makamımı kazandım, bu benim kucağıma düşmedi” dedi. Buna rağmen misyonda kaldığı mühlet boyunca meşruiyeti muhalifleri tarafından sorgulandı.
Hakkındaki savlar 2016 yılındaki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, rakibi ve birebir vakitte kız kardeşinin iki çocuğunun babası olan Jean Ping’in adaylığıyla bir kere daha gündemin birinci sıralarına oturdu.
Afrika Birliği’ne başkanlık yapmış bir isim olan Ping, Bongo’nun oyların yüzde 95’ini aldığı bir eyalet seçiminde hile yapıldığı tezinde bulundu.
2016 seçimlerini sadece 6 bin oy farkla kazandı.
İktidardaki Gabon Demokrat Partisi (PDG) tarafından reddedilen hile savları, toplumun bir kısmı tarafından kabul gördü.
Yolsuzluk iddiaları
Hak savunucusu örgütler, Bongo ailesinin Gabon’u “bir aile rejimine” dönüştürdüğünü, doğal kaynaklarını, petrol zenginliğini ve yağmur ormanlarını yağmaladığını sav ediyor.
Ülkenin muhalefetteki siyasetçileri de, Bongo ailesinin üyelerini kamu parasını zimmete geçirmek ve ülkeyi kendi özel mülkleri üzere yönetmekle suçluyor.
Real Madrid taraftarı Bongo’nun Arjantinli futbolcu Lionel Messi’yi gösterişli bir otomobille başkentte dolaştırdığı fotoğraflar 2017’de manşetlere çıkmıştı.
Fransız polisinin Bongo ailesine yönelik başlattığı 39 mülk ve dokuz lüks arabayı da içeren yolsuzluk evrakı yedi yıl sonra 2017’de kapatıldı.
Fransız haber ajansı AFP’nin haberine nazaran, “haksız kazanç” argümanına ait kâfi ispat bulunamadı ve aile üyelerinden rastgele birinin suçlanmadı.
Aile soruşturma mühletince tüm tezleri şiddetle reddetti.
Bazı gazeteciler Gabon’un seçkin aileleri ortasındaki yakın münasebetleri ve ferdî bağları, çıkar ağlarının delili olarak gösterdi.
Afrika’ya Fransızca olarak haber yapan Jeune Afrique sitesi aileyi “derebeylik” olarak tanımladı.
Ali Bongo ayrıyeten, hür Masonlara dahil olması nedeniyle de eleştirildi.
Bongo, Mason olduğunu gizlemeyen birkaç eski Fransız sömürgesi ülke önderinden biriydi. Fransız müellif Vincent Hugeux’ye nazaran Kongo, Çad ve Orta Afrika Cumhuriyeti’nin de benzeri önderleri oldu.
Destekçileri onu nasıl savunuyor?
Ali Bongo’nun destekçileri, azalan petrol rezervleri karşısında Gabon’un petrole bağımlı iktisadını çeşitlendirme uğraşına dikkat çekiyor.
İngiliz fikir kuruluşu Chatham House’tan analist Paul Melly, The Guardian’a kamele aldığı yazıda Ali Bongo’nun “yüksek teknoloji dönüşümü yapmış, vasıflı bir iktisada sahip bir ülke” maksadında olduğunu vurguladı.
Dünya Bankası’nın raporuna nazaran, bu stratejiye karşın petrole bağlı dallar 2020’de GSYİH’nın %38,5’ini ve ülke ihracatının %70,5’ini oluşturdu.
Onu eleştirenler, petrol zenginliğini yoksulluk içinde yaşayan kitlelere aktarmak için çok az şey yaptığını da savunuyor.
BBC’ye konuşan Paul Melly, Ali Bongo’nun madencilik alanında yeni yatırımlar yaptığını ve “çevresel açıdan daha sürdürülebilir bir yaklaşım geliştirmek için önemli bir çaba” gösterdiğine işaret ediyor.
Bongo’nun etraf stratejisi, Kongo havzası yağmur ormanlarında Gabon’a ilişkin olan kısmı çevresel manada korudu.
2021’de Gabon, yağmur ormanlarını koruyarak karbon salımını azalttığı için ödeme alan birinci Afrika ülkesi oldu.
Bongo, daha güçlü bir iktisat için, kendi ilişkilerini kullanarak; Suudi Arabistan ve Kuveyt üzere ülkelerden yeni yatırımcılar ve ortaklar bulmak için dünyayı dolaştı. Buna yaparken Fransa ile yakın bağlarını sürdürdü.
Ekim 2018’de bir yatırım konferansı için Suudi Arabistan’a yaptığı ziyaret sırasında felç geçirdi.
Neredeyse bir yıl boyunca gözden uzak kaldı, 2019’un başlarında, istifa davetleri gündemdeyken bir küme isyancı asker darbe teşebbüsünde bulundu lakin başarılı olamadı.
Göreve döndüğünde, bir imaj değişikliğine giderek, kendisini yakın etrafı dahil “hainleri” ve “rantçıları” ortadan kaldırmaya kararlı bir adam olarak tanıttı.
Liderlik etmeye uygun olmayan hasta adam algısını kırmaya çalıştı.
İngiltere Hükümdarı 3. Charles’ın Mayıs ayındaki taç giyme merasiminde, bir baston kullanarak yavaş yavaş koltuğuna hakikat ilerlemesi tartışma konusu oldu.
Bugüne geldiğimizde Bongo konut mahpusunda ve askerler geçiş müddetince idareye el koyduklarını söylüyor.
Sokağa çıkan kalabalıklar ortasında orduya alkışlayanlar da var.
Gabon’da pek çok kişinin değişim arayışında olduğu açık. 56 yıl sonra Bongo ailesinin iktidarı sona ermiş olabilir.
Bir önceki yazımız olan Yolcu otobüsü TIR'a arttan çarptı: 1’i ağır, 15 yaralı başlıklı makalemizde Kaza, Uşak ve Yolcu hakkında bilgiler verilmektedir.
