Sevda Kurtoğlu
Türkiye genelindeki sıhhat ocaklarında çalışanlar, mukavelelerinin feshedilmesi, maaşlarından
haksız kesinti yapılması, minimum fiyatın yarısı kadar maaş ödenmesi üzere sıkıntılarla karşı karşıya
kaldı. 2010’da sıhhat ocaklarının Aile Sıhhat Merkezi’ne (ASM) dönüştürülmesinden sonra başlayan
sorunlar giderek büyüdü.
ASM’lerde çalışan tıbbi sekreter, acil tıp teknisyeni, ebe, hemşire ve paklık işçisinin haklarını
korumak maksadıyla “Aile Sıhhati Merkezi Küme Elemanları Derneği” kuruldu. Dernek Lideri Faikcan
Büyükkayaer ve Lider Yardımcısı His Tok, yaşadıkları sıkıntılar ve hak arayışları hakkında T24’e
konuştu.
“Bakanlık bünyesine bağlı sıhhat çalışanı olmak istiyoruz.”
4A personel statüsünde çalışan ASM küme elemanlarının en büyük talebi Sıhhat Bakanlığı bünyesinde çalışan sıhhat çalışanı olmak. Aile sıhhat merkezlerinde çalışmalarına karşın sağlıkçı sıfatını taşımadıklarını söyleyen Büyükkayaer, şunları anlattı:
“Biz ASM gruplandırma elemanları olarak 4A personel statüsünde çalışıyoruz. Her ASM’nin A B C D E
şeklinde farklı sınıfları var. Her sınıftaki küme elemanlarının, sayısı çalışma saatleri farklılık gösteriyor.
Bizim birinci isteğimiz bakanlık bünyesine bağlı ya da 4D’li personel olarak çalışmak. Bizim şu anda sağlıkçı
sıfatımız yok. Sağlıkçı olmamıza karşın, çalıştığımız ASM’lerde bize bir akın olması durumunda
beyaz kod verme hakkına sahip değiliz. Sağlıkçı sıfatını kazanmak istiyoruz.“
“İstedikleri vakit kontratımızı feshedebiliyorlar”
Doktorlarla “çalışma arkadaşı” değil, işveren – emekçi pozisyonunda olduklarını söyleyen Büyükkayaer,
“Herkesin özlük hakkına sahip olması, iş teminatının olması, çalışma saatlerinin belirlenmesi
istiyoruz. Tabipler bir çalışana sen 7’de geleceksin 6’da çıkacaksın diyebilme hakkına sahip. Bu
durumun ortadan kalkmasını ve çalışma saatlerinin düzenlenmesini istiyoruz. Bizim sözleşmemiz
süresiz 4A emekçi mukavelesi olduğu için istedikleri vakit mukavelemizi feshedebiliyorlar. İşe dönüş
davası da açamıyoruz. Birçok yer hukuksal süreçle uğraşmak istemediği için çıkarttığı çalışana tazminat
veriyor fakat vermeyenler de var” dedi.
“Kamu personelleri ortasında en mağdur sınıf ASM personelleri”
Büyükkayaer, 2019’dan bu yana çabalarını sürdürdüklerini aktarırken, iş yükü en fazla olan kamu
işçileri ortasında olduklarını da ekledi. Büyükkayaer, şöyle devam etti:
“Şu an kamu çalışanı olarak çalışıp da en mağdur olan sınıf ASM küme elemanları. Hem kamuda olan hem de hiçbir hakkı olmayan sınıfız. İnsanlara birebir hizmet edip bu hizmetin dört de bir hakkını alamayan tek işçiler biziz. Yeri geliyor danışman oluyoruz, yeri geliyor giriş yapamayan teyzeye giriş yapıyorsun yeri geliyor kan alıyorsun pansuman yapıyorsun iğne yapıyorsun yeri geliyor o kurumun jeneratör bakımını yapıyorsun.”
“İş barışı için; eşit işe, eşit fiyat ve takım talep ediyoruz”
Büyükkayaer, örgütlenip dernek kurmalarının gayretlerine büyük katkısı olduğunu, siyasi partilere
ve milletvekillerine seslerini duyurmakta değerli bir yol kat ettiklerini söyledi. Meclisin yeni
döneminden taleplerine ait umutlu olduklarını söylerken çaba ve çalışma süreçlerini şu
cümlelerle aktardı:
“2010’dan beri ASM küme çalışanları bu mağduriyeti yaşıyor. 2018’de taşeronlar takıma alındı ama
biz alınmayınca ‘artık yeter’ deyip ‘İş barışı için; eşit işe, eşit fiyat ve takım talep ediyoruz’ sloganıyla
hak arayışına başladık. 2019’dan bu yana uğraşımız sürüyor ancak 2023 yılında sesimizi duyurmaya
başladık. Derneğimiz bu yıl 20 Haziran’da onaylandı ve faaliyetlerine başladı. Birinci yıllarda yetkili
birilerine gittiğimizde siz kimsiniz sorusuyla karşılaşıyorduk. ASM küme elemanlarının varlığından bile
haberdar değillerdi lakin artık sizden haberimiz var formunda karşılıklar alıyoruz.”
“Hem konutlarını hem işlerini kaybettiler”
6 Şubat Kahramanmaraş zelzeleleri tüm bölgeyi olumsuz etkilerken ASM küme elemanları da birçok
noktadan etkilendi. Bilhassa çalıştıkları ASM binaları yıkılan zara gören işçiler uzun mühlet işsiz
kalırken, hala işsiz olan işçiler de mevcut. Bu husus hakkında açıklamalarda bulunan
Büyükkayaer, depremzede çalışanların mağduriyetlerini ve dernek çalışmalarını, şu sözlerle anlattı:
“ASM küme elemanlarının yaşadığı işsizlik sorunu tüm ülke genelinde mevcut lakin sarsıntı bölgesinde
daha ağır yaşanıyor. Hem konutunu hem işini kaybeden depremzede arkadaşlarımız var. Sıhhat ocağı
yıkıldığı için devlet o küme elemanının maaşını bir anda kesiyor. Depremzede hem evsiz hem işsiz
kalmış oluyor. Zelzeleden sonraki aylar bu durumu çok fazla karşı karşıya kaldık. Sarsıntı bölgesinde
mağdur olan çok arkadaşlarımız oldu. Derneğimizde, cüzi ölçüde maaş alan beşerler para toplayıp
deprem bölgesindeki mağdur olan arkadaşlarımıza yardım etti. O periyotta tek tek arayıp işsiz
kalanlara ulaştık, elimizden gelene yardımı sağlamaya çalıştık. ASM binaları yapılmadığı için hala işsiz
olan arkadaşlarımız var. Şubattan bu yana bekliyorlar. Öteki vilayetlere süreksiz görevlendirme de verilmedi.
Binaları inşa edilse bile tekrar o ASM de işe başlayacaklarının garantisi de yok.”
Ekonomik kriz ASM küme elemanlarının takım almasını engelliyor
Büyükkayaer, dernek açılışını yaptıktan sonra siyasilerden randevu alıp problemlerini anlatmakta
hızlandıklarını belirtti. Her aktifliği, her yeni çalışmayı takip ettiklerini söyleyen Büyükkayaer, şöyle
devam etti:
“Tüm siyasi kanatlara sesimizi duyurmak için çabalıyoruz artık hepsinin bizden haberi var ancak
yapılan çalışmalar şimdi bir sonuca varmadı. Daima, ‘çalışma var ancak nereye konduracağımızı
bilemiyoruz’ halinde dönütler alıyoruz. Şu an ülkede ekonomik kriz olduğu için bu kadar çalışanı
kadroya alırsak mali olayı nasıl halledeceğiz durumundan kelam ediliyor.”
“Yarısı taban fiyatın altında maaş alıyor”
ASM elemanlarının kontratlarında farklılık yaşandığına değinen Tok da tüm gün çalışan personelin
bile mukaveleleri yarı vakitli olduğu için minimum fiyatın altında maaş aldığını tabir etti. Tok,
sözleşmelere itiraz edildiğinde, işten çıkarmaların yaşanabildiğine dikkati çekerek, şöyle konuştu:
“Çalışanların maaşlarının belirleme durumu hekimin vicdanına kalmış bir şey. Tüm çalışanların işe
giriş kontratları farklı. Ben tam gün imzalıyorum tam maaş alıyorum fakat bir oburu çalıştığı saate
göre imzalıyor. Minimum fiyat için 45 saat çalışması lazım fakat hekimle yaptığı mutabakatta 30 saat olarak geçince tüm gün çalışsa bile mukaveleye nazaran maaş alınıyor. Bu durumda da alınan maaş minimum fiyatın altında kalıyor. Bu nedenle kontrat imzalarken dikkatli olmak gerekiyor. Şu an ASM
gruplandırma elemanlarının yarısı minimum fiyatın altında maaşla çalışıyor. Birtakım tabipler yarı zamanlı
çalıştıracağız diyor ancak uygulanan farklı olunca itirazlar yaşanıyor. Yapılan rastgele bir itirazda işten
çıkartmalar yaşanabiliyor.”
Tok, bilhassa son devirlerde ASM’lerde yaşanan en büyük sıkıntılardan bir adedinin, “cari ödenek
yetişmiyor” denip küme elemanlarının işten çıkarılması olduğunu belirtti. “Grup düşeceğiz denilerek
arkadaşlarımız işten çıkartılıyor” diyen Tok, “Önümüzdeki 20 gün içinde irtibatta olduğumuz en az 200
tane küme elamanı işsiz kalacak” dedi. Kısa mühlet evvel cari ödenek yetişmiyor mazeretiyle mağdur
edilen bir çalışma arkadaşlarından bahseden Tok, şunları söyledi:
“Muhammed arkadaşımız çok kısa mühlet evvel daha düşük fiyatla çalıştırmak için kontratı değiştirildi. Muhammed’in durumunda olan birçok arkadaşımız bulunuyor lakin arkadaşlarımızın bu durumu kabul etmiyorum deme hakkı bulunmuyor. Dava açmak için çalıştığımız kurumda en az 30 kişi çalışması gerekiyor. ASM’lerde 30’dan az emekçi çalıştırdıkları için dava açmak üzere bir hakkımız yok.”
“Gebe olan askere giden arkadaşlarımız işsiz kalabiliyor”
ASM çalışanları ortasında bayanların mağduriyetinin daha büyük olduğunu söz eden Tok, “doğum
iznine çıkan bayan arkadaşlarımız ‘işe yine dönebilecek miyim’ telaşı yaşıyor” dedi. Tok, benzer
sıkıntıları askere giden erkek işçinin de yaşadığına da dikkati çekerek, “Doğum müsaadesine çıkan kişi
geri dönebilecek miyim tasası yaşıyor. Vicdanı olan tabipler, ‘senin yerine gelecek olanla 6 haftalık
ya da 8 haftalık mukavele yapacağız sen geri geleceksin’ derken, kimisi bunu yapmıyor. Çıkış
vermemesi gerekirken çıkışını veriyor. Sistemde hala ASM çalışanı görünmesi, onun yerine de geçici
personel almaları gerekirken çıkış verildiği için doğum yapan işçiler işine dönemiyor, ya da kişi
geri geldiği ‘zaman senin esasen küçük çocuğun var, süt müsaadesi filan uğraşamayız, yeni eleman alıştı’ deyip
işe geri alımlar yapılmıyor. Tıpkı durum askere gidenler için de geçerli. Askerden döndükten sonra
erkek çalışanlardan kimi arkadaşlarımız işine devam edemiyor. Bayan çalışanlar için doğum, erkek
personeller için de askerlik müsaadesinin düzenlenmesi istiyoruz” dedi.
Bir önceki yazımız olan Art Sokaklar ne vakit başlıyor? başlıklı makalemizde Arka Sokaklar ve Sezon hakkında bilgiler verilmektedir.
